Συμβουλές για Ελαιόλαδο Υψηλής Ποιότητας

Από 100 κιλά ελαιοκάρπων μπορούμε να πάρουμε 20 κιλά λάδι. Μια παλιά παροιμία λέει «λάδι καινούργιο και κρασί παλιό». Το λάδι εξαρτάται από την προσοχή που δείχνουμε κατά τη διαδικασία της συλλογής του καρπού. Έχοντας καλλιεργήσει τις ελιές για έναν ολόκληρο χρόνο και μαζέψει τους καρπούς, ένα λάθος μπορεί να μας στοιχίσει ακριβά στην ποιότητα του τελικού προϊόντος. 

Συμβουλές

1. Η συλλογή των καρπών πρέπει να γίνεται σε πρώιμο στάδιο, σε ανώριμες πράσινες ελιές. Αν και η απόδοσή τους είναι μικρότερη από αυτή των μαύρων ελιών, οι τελευταίες αλλοιώνονται πολύ πιο εύκολα.
2. Δεν πρέπει να αφήσουμε να περάσουν περισσότερες από 48-72 ώρες από τη στιγμή της συλλογής μέχρι τη φάση της έκθλιψις των καρπών. Πέρα από αυτό το χρονικό όριο η ποιότητα του παραγόμενου λαδιού χειροτερεύει.
3. Οι ελιές πρέπει να διατηρούνται σε στρώσεις πάχους 10-15 εκ., σε ξηρές και δροσερές αποθήκες, προκειμένου να αποφευχθούν φαινόμενα υπερθέρμανσης και ζύμωσης.
4. Για τη μεταφορά τους δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούμε τα κλασικά σακιά από γιούτα, αλλά πλαστικά τελάρα, όμοια με εκείνα των φρούτων ή καλάθια πλεγμένα από λυγαριά, που ευνοούν την καλή κυκλοφορία του αέρα. Τα πλαστικά τελάρα θα πρέπει να φέρουν πλαστικά ποδαράκια έτσι ώστε να είναι πιο εύκολο το στοίβαγμα τους.
5. Πρέπει να ελέγξουμε αν το ελαιοτριβείο είναι καθαρό και αν η προηγούμενη παρτίδα ελιών που κατεργάστηκε δεν ήταν μουχλιασμένη και δεν ήταν βρώμικη από χώμα. Σε μια τέτοια περίπτωση πρέπει να καθαριστούν καλά τα μηχανήματα προτού εκθλίψουμε τις δικές μας ελιές.
6. Η έκθλιψη των ελιών πρέπει να γίνεται σε ψυχρό περιβάλλον, η καλύτερη θερμοκρασία είναι γύρω στους 28-30°.
7. Το λάδι πρέπει να αποθηκεύεται σε σκοτεινές, δροσερές και αρκετά ξηρές αποθήκες, σε δοχεία που δεν τα διαπερνά το φως, δεν επηρεάζoνrαι από τις αλλαγές της θερμοκρασίας και μπορούν παράλληλα να αναπνέουν (ιδανικά είναι τα πήλινα δοχεία).
8. Τα μπουκάλια του λαδιού που προορίζεται για το εμπόριο, πρέπει να είναι από σκούρο πράσινο γυαλί. Όταν ανοίξουμε τη συσκευασία, θα πρέπει το λάδι να καταναλωθεί άμεσα για να αποφύγουμε φαινόμενα οξείδωσης και ταγκίσματος.
9. Πρέπει πάντα να αποφεύγουμε την επαφή άλλων ουσιών με το λάδι, για να μην ανακατεύονται αρώματα και γεύσεις. 

Συντήρηση του Ελαιόλαδου

Το Ελαιόλαδο πρέπει να τοποθετηθεί σε αεριζόμενο και δροσερό μέρος με χαμηλό φωτισμό και σταθερή θερμοκρασία. Η πιο καλή θερμοκρασία συντήρησης είναι 12 με 14ο C. Στη συνέχεια, θα πρέπει να φυλάσσεται μακριά από τον ήλιο και γι' αυτό το λόγο τα γυάλινα μπουκάλια εμφιάλωσης είναι σκουρόχρωμα.

Ο ήλιος είναι εχθρός του λαδιού και μπορεί να μεταβάλει τα οργανοληπτικά του χαρακτηριστικά και επομένως και τη γεύση του. Το λάδι πρέπει επίσης να κρατηθεί μακριά από πηγές θερμότητας που προκαλούν απώλεια του αρώματος, της φρεσκάδας και της νοστιμιάς του. Ακόμα κι αν παγώσει από το πολύ κρύο, θα μπορέσει να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση αν τοποθετηθεί στους 12-14ο C.  

Σημαντικό είναι επίσης όταν ανοίγουμε ένα μπουκάλι λαδιού να το κλείνουμε πολύ καλά αμέσως μετά τη χρήση, γιατί έχει την ικανότητα να απορροφά μυρωδιές ακόμα και μέσα από το πώμα του φελλού. 

Το λάδι σε γενικές γραμμές κρατάει αναλλοίωτα τα χαρακτηριστικά του τουλάχιστον για ένα χρόνο, αν συντηρηθεί όπως πρέπει.

Παράσιτα Ελιάς – Μέρος Β΄

Πυρηνοτρήτης (Prays oleae):

Οι προνύμφες της πρώτης γενιάς προσβάλλουν τα φύλλα το χειμώνα, της δεύτερης γενιάς τα άνθη, ενώ της τρίτης γενιάς εισχωρούν μέσα στους καρπούς τρυπώντας τους μίσχους. 
Ο πυρηνοτρήτης έχει αρκετούς και ικανότατους φυσικούς εχθρούς (πάνω από 5 είδη). Ορισμένες κλιματικές συνθήκες εμποδίζουν την εξέλιξη της ανάπτυξης του εντόμου όταν είναι σε πρώιμη φάση, όπως για παράδειγμα οι χαμηλές χειμερινές θερμοκρασίες. Η παρουσία του εντόμου διαπιστώνεται με ειδικές παγίδες που περιέχουν φερομόνες (μία -δύο στα 10 στρέμματα), τις οποίες ελέγχουμε δύο φορές την εβδομάδα καταγράφοντας τον αριθμό των εντόμων που έχουν αιχμαλωτίσει (το φυσιολογικό όριο είναι 100 έντομα την εβδομάδα). 
Για τον έλεγχο του πυρηνοτρήτη, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και εμπορικά σκευάσματα με βάση τον βάκιλο Bacillus huringiensis, φερομονική παγίδα που αιχμαλωτίζει τον ενήλικο πυρηνοτρήτη.

Ρυγχίτης (Rhynchites Coenorrhinus cribripennis):

Τα έντομα αυτά εμφανίζονται από τα μέσα του Μάιου έως και το τέλος Ιουλίου και τρέφονται κάνοντας τρύπες στα φύλλα. Μετά την αναπαραγωγή τους, τα θηλυκά σκάβουν μέσα στους καρπούς μια τρύπα έτσι ώστε να φτάσουν στον πυρήνα όπου εναποθέτουν τα αυγά τους. Κατά τη διάρκεια της εισόδου του εντόμου στον πυρήνα, δημιουργούνται διάφορες κοιλότητες στους ιστούς.

Φλοιοτρίβης (Phleotribus scarabaeoides):

Είναι κολεόπτερο μαύρου χρώματος, που σκάβει στοές στη μασχάλη των κλαδιών και στη βάση των μίσχων των καρπών. Τα έντομα βγαίνουν από τις στοές το Μάρτιο. 
Τα προσβεβλημένα κλαδιά ξεραίνονται, ενώ τα άνθη και οι καρποί πέφτουν. Για να περιοριστούν οι προσβολές, θα πρέπει τα δέντρα να ισχυροποιηθούν με λιπάνσεις και αρδεύσεις ώστε να μπορέσουν να αμυνθούν. Συμβουλεύουμε να αφήσετε κάτω από την κόμη των δέντρων τα υπολείμματα του κλαδέματος έως και το Μάιο, έτσι ώστε ο φλοιοτρίβης να κρυφτεί ανάμεσά τους και να καεί μαζί με τα υπολείμματα .

Φλοιοφάγος (Hylesinus oleiperda):

Σκάβει στοές μεταξύ φλοιού και ξύλου, ιδιαίτερα σε ελαιόδεντρα μεγάλης ηλικίας. Ως μέτρο αντιμετώπισης προτείνουμε την ισχυροποίηση των δέντρων, την αφαίρεση του φλοιού που έχει προσβληθεί και την επάλειψη με βορδιγάλειο πολτό.

Παράσιτα Ελιάς - Μέρος Α΄

Κηκιδόμυγα των βλαστών (Resseliella oleisuga), των καρπών (Προλασιόπτερα / Prolasioptera berlesiana) και των φύλλων της ελιάς (Dasyneura oleae): Οι προνύμφες αυτού του δίπτερου κατοικούν κάτω από τον φλοιό, ο οποίος, όταν αποσπάται, καταστρέφεται το κάμβιο με αποτέλεσμα τη νέκρωση και την ξήρανση των κλαδιών. Για να αντιμετωπίσουμε την κηκιδόμυγα, πρέπει να μαζέψουμε και να κάψουμε τα προσβεβλημένα κλαδιά.

Λεκάνιο ή μαύρη ψώρα της ελιάς (Saissetia oleae): Το λεκάνιο έχει σχήμα ωοειδές  και μοιάζει με κόκκο πιπεριού κομμένο στη μέση. Προσβάλλει τα φύλλα και τα κλαδιά, προκαλώντας την πτώση των φύλλων, την ξήρανση των κλαδιών, τη μείωση της καρποφορίας, αλλά και την έντονη εμφάνιση καπνιάς (ένα μόνο έντομο μπορεί να γεμίσει με μελίτωμα πάνω από τριάντα φύλλα ελιάς). Οι μεγαλύτερες προσβολές διαπιστώνονται τον Ιούνιο - Ιούλιο - Αύγουστο και Σεπτέμβριο. Οι ελαιώνες που προσβάλλονται περισσότερο αποτελούνται από δέντρα εγκαταλελειμμένα, πυκνοφυτεμένα και ακλάδευτα. Το λεκάνιο έχει αρκετούς φυσικούς εχθρούς όπως: λεπιδόπτερα, υμενόπτερα και άλλα. Το κλάδεμα μπορεί να περιορίσει τον πληθυσμό του λεκανίου.

Μαύρος θρίπας της ελιάς (Phloethrips ή Liothrips oleae): Κεντρίζει και ρουφάει τους χυμούς από τα πράσινα μέρη του δέντρου που έχει ως αποτέλεσμα να μην αναπτύσσονται οι ιστοί και να παραμορφώνονται. Ζει συνήθως μέσα στις κοιλότητες του φλοιού. Αντιμετωπίζεται με αυστηρό κλάδεμα και αφαίρεση των κλαδιών που έχουν προσβληθεί περισσότερο, το ξύσιμο και τον καθαρισμό του κορμού και των βραχιόνων και την επάλειψη των πληγών με βορδιγάλεια πολτό.

Οτιόρυγχος (Otiorrynchus cribrico/is): Αυτό το μικρό κολεόπτεpo προσβάλλει ιδιαίτερα τα νεαρά ελαιόδεντρα, τα τρυφερά φύλλα, τους βλαστούς και τους μίσχους των καρπών, προκαλώντας την πτώση τους. Επιτίθεται συνήθως τη νύχτα, ενώ την ημέρα κρύβεται στο έδαφος. Το φθινόπωρο εναποθέτει τα αυγά του στο έδαφος, όπου διαχειμάζει ως προνύμφη, και τα ενήλικα κολεόπτερα εμφανίζονται τον Ιούνιο που είναι η κατάλληλη στιγμή για να καταπολεμήσουμε τον οτιόρυγχο χωρίς να χρειάζεται η χρήση χημικών σκευασμάτων. Στόχος είναι να μην καταφέρουν να ανέβουν οι οτιόρυγχοι πάνω στο δέντρο. Αυτό γίνεται με την τοποθέτηση ρετσινωμένων λωρίδων συνθετικού υφάσματος (δένονται με αγρόνημα έτσι ώστε να μην πληγωθεί το δέντρο), πάνω σε όλο τον κορμό του δέντρου χωρίς να μείνουν κενά που να επιτρέπουν στο έντομο να ανέβει. Κάθε χρόνο οι λωρίδες πρέπει να αντικαθίστανται.

Παράσιτα Ελιάς - Δάκος (Badrocera)

Οι νεαρές προνύμφες της μύγας σκάβουν ελικοειδείς ή ακανόνιστες στοές μέσα στους καρπούς της ελιάς δημιουργώντας μεγάλες καταστροφές. Σε ένα χρόνο αναπτύσσονται από τρεις έως έξι γενιές αυτού του παράσιτου. Τον Απρίλιο-Μάιο οι προνύμφες βγάζουν φτερά & εμφανίζονται τα πρώτα ενήλικα και στο τέλος Ιουνίου-Ιουλίου παρατηρούνται οι πρώτες προσβολές. Μεγάλα προβλήματα δημιουργούν οι προσβολές που πραγματοποιούνται τους μήνες Σεπτέμβριο και Οκτώβριο. Οι προσβεβλημένοι καρποί πέφτουν στη γη και δίνουν μικρότερη παραγωγή όπως και κατώτερη ποιότητα λαδιού (υψηλή οξύτητα).
Όσες περισσότερες αρδεύσεις και λιπάνσεις έχουμε κάνει στα δέντρα, τόσο περισσότερο ευαίσθητα είναι στις προσβολές από το δάκο. Οι ελαιοπαραγωγικές περιοχές με τις περισσότερες προσβολές είναι αυτές που βρίσκονται κοντά στη θάλασσα και στις νότιες περιοχές της χώρας. 

Στο εμπόριο βρίσκουμε πολλούς τύπους παγίδων.

1. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε παγίδες στις οποίες βάζουμε μελάσα ζαχαρότευτλου ή ζαχαροκάλαμου. Το έντομο μόλις το πιει πεθαίνει. 

2. Συνθετικές φερομόνες που λειτουργούν κατά ταν ίδιο τρόπο με τις ζαχαρώδεις ουσίες.

3. Υμενόπτερο εχθρός του δάκου. Επίσης υπάρχουν άλλα πέντε είδη εντόμων που είναι παρασιτικά του δάκου και τα οποία απαντώνται συνήθως σε ισορροπημένα οικοσυστήματα.

4. Παγίδες κίτρινου χρώματος, οι οποίες και στις δύο πλευρές τους είναι αλειμμένος με κόλλα. Τοποθετούνται σε κάθε ελαιόδεντρο (δύο-τρεις παγίδες σε κάθε 10 στρέμματα). Τα έντομα προσελκύονται από το κίτρινο χρώμα και μένουν κολλημένα πάνω στην παγίδα. 
Το μειονέκτημα με αυτή τη μέθοδο είναι ότι παγιδεύει και έντομα που δεν είναι βλαβερά για την ελιά.

5. Το δέντρο της βελανιδιάς, όταν βρίσκεται κοντά στον ελαιώνα, μπορεί να αποδειχτεί πολύ χρήσιμο, γιατί τα έντομα που κατοικούν σε αυτήν είναι η αγαπημένη λεία των υπερπαρασίτων του δάκου. Έτσι , με αυτόν τον τρόπο, μειώνονται οι προσβολές του δάκου στις ελιές.

6. Επίσης οι συκιές κοντά στον ελαιώνα έτσι ώστε ο δάκος να βρίσκει εύκολα τροφή την περίοδο από τέλος Αυγούστου έως και Σεπτέμβριο.

7. Η μέθοδος της βιολογικής καταπολέμησης με τη χρήση εντόμων που εισάγονται από άλλες ηπείρους, χωρίς όμως ικανοποιητικά αποτελέσματα έως τώρα.